Korzystanie z telefonu komórkowego połączonego z Internetem jest codziennością dla większości dzieci. Często korzystają z sieci już od najmłodszych lat. Dostęp do Internetu może mieć pozytywny wpływ na rozwój dziecka (np. bajki czy programy edukacyjne, rozwijanie pasji). Z drugiej strony, nieograniczony dostęp do różnorodnych, często nieodpowiednich dla wieku treści, jest realnym zagrożeniem. Dlatego warto zadbać o to, aby dzieci mogły korzystać z zasobów Internetu w sposób bezpieczny i świadomy.
Niemal nieustanne przebywanie w Internecie sprawia, że przenoszą się tam także zjawiska i problemy znane z realnego świata. Jednym z nich jest przemoc, która przybiera coraz bardziej wyszukane formy. Warto pamiętać, że przemoc online sprawa taki sam ból i wywołuje identyczne konsekwencje jak ta ze szkolnych korytarzy czy podwórek – jest rzeczywista, mimo że dochodzi do niej w sieci. Dla najmłodszych pokoleń przestrzenie offline i online tworzą bowiem spójną, nierozerwalną rzeczywistość.
Cyberprzemoc to przemoc z użyciem urządzeń elektronicznych, najczęściej telefonu bądź komputera. Bywa określana także jako cyberbullying, nękanie, dręczenie, prześladowanie w internecie. Niezależnie od określenia, jej celem zawsze jest wyrządzenie krzywdy drugiej osobie. Cyberprzemoc to – podobnie jak przemoc tradycyjna – regularne, podejmowane z premedytacją działanie wobec słabszego, który nie może się bronić.
Do najczęstszych form cyberprzemocy należą:
- agresja słowna, np. wyzywanie na czatach internetowych, zamieszczanie komentarzy na forach internetowych w celu ośmieszenia, sprawienia przykrości lub wystraszenia innej osoby;
- upublicznianie upokarzających, przerobionych zdjęć i filmów;
- zamieszczanie przykrych komentarzy na profilach innych osób w portalach społecznościowych;
- włamanie na konto i podszywanie się pod kogoś;
- szantażowanie;
- ujawnianie sekretów;
- wykluczanie z grona „znajomych” w Internecie;
- celowe ignorowanie czyjejś działalności w sieci.
Jak widać, mianem cyberprzemocy możemy określać wiele zachowań. Mają one wspólny mianownik – ofiarę, sprawcę, a bardzo często także świadków agresji.
Niestety przemoc fizyczna i psychiczna wśród dzieci i nastolatków nie jest nowym zjawiskiem. Występuje w grupach rówieśniczych od zawsze, jednak wraz z rozwojem Internetu przybrała inny charakter. Przede wszystkim z mniejszych środowisk (klasa, szkoła, grupa znajomych z sąsiedztwa) przeniosła się do przestrzeni publicznej, gdzie każdy może być jej świadkiem lub wręcz dołączyć do oprawców.
Obecnie do aktów przemocy coraz częściej dochodzi za pośrednictwem smartfonów i portali społecznościowych. Przemoc może przybierać formę atrakcyjną dla świadków i uczestników: memy, przerobione zdjęcia, grupy na Messengerze, łańcuszki przesyłane do wszystkich znajomych.
Niestety, wciąż niezbyt często dziecko lub nastolatek przyznaje się do bycia prześladowanym przez rówieśników. W grę wchodzi ogromne poczucie wstydu oraz obawa o jeszcze bardziej nasilone wyśmiewanie się po omówieniu sprawy z rodzicami lub/i nauczycielami. Dorośli mają także czasami tendencję do umniejszania problemów nieletnich, co może dodatkowo pogorszyć stan psychiczny atakowanego w szkole dziecka. Ważne jest zwracanie uwagi na sygnały, które mogą wskazywać, że dziecko może być ofiarą internetowej przemocy.
Oto kilka zachowań, które powinny niepokoić rodziców:
- Dziecko zaczyna unikać szkoły, szuka wymówek, aby zostać w domu.
- Unika kontaktów z kolegami/koleżankami lub przeciwnie – wdaje się w kłótnie lub bójki.
- Rzadziej niż dotychczas korzysta z telefonu, przestaje korzystać z mediów społecznościowych.
- Obsesyjnie sprawdza wiadomości w telefonie, e-maile, swoje profile na portalach społecznościowych – ale nic nie sprawia mu radości, wręcz przeciwnie, jest coraz bardziej przygnębione i sfrustrowane.
- Pojawiają się zmiany nastroju i zachowania.
Jeżeli rozpoznamy wyżej wymienione niepokojące objawy, porozmawiajmy z dzieckiem. Zapoznajmy się z faktami, logicznie oceńmy sytuację. Wysłuchajmy, wspierajmy, nie oceniajmy. W przypadku, gdy z dzieckiem dzieje się coś złego, a nam nie udaje się do niego dotrzeć, skontaktujmy się z instytucjami, które będą mogły Wam pomóc.
Warto działać profilaktycznie i uczyć zasad bezpiecznego korzystania w sieci już w momencie, gdy dajemy dziecku pierwszy tablet czy smartfon do ręki. Wtedy też trzeba pamiętać o programach kontroli rodzicielskiej, które pomogą zabezpieczyć młodych użytkowników Internetu przed potencjalnie szkodliwymi treściami i kontaktami. Rozmawiając ze starszym dzieckiem, zapytajmy, czy wie, jak można zgłaszać naruszenia regulaminu w mediach społecznościowych (np. obraźliwe komentarze, ośmieszające zdjęcia) i jak blokować osoby, które mu dokuczają.
Oto kilka praktycznych porad do wykorzystania podczas rozmowy z dzieckiem o bezpieczeństwie w sieci i ochroną przed cyberprzemocą.
- „Dodawaj do znajomych lub obserwujących tylko konta, o których wiesz, że są utworzone przez znane ci osoby”. Jeśli dziecko dodaje profile społecznościowe nieznanych właścicieli, daje to takim kontom dostęp do informacji o nim, a te mogą być wykorzystane do anonimowego dręczenia. Trudno będzie wtedy o namierzenie sprawcy nękania, odpowiedzialność za nękanie może się rozmyć.
- „Nie podawaj nikomu swoich haseł”. Niektóre dzieci i nastolatki podają swoje hasła przyjaciołom i traktują to jako oznakę zaufania. Niestety daje to także możliwość podszywania się pod Twoje dziecko w sieci.
- „Sprawdź swoje ustawienia prywatności”. Warto korzystać z narzędzi pozwalających na ograniczanie widoczności wpisów na mediach społecznościowych. Ustawiajmy je tak, aby nasze wpisy, zdjęcia czy filmiki mogły oglądać tylko osoby dodane do grona znajomych. Konta można zablokować także tak, aby nie było możliwości udostępniania postów dalej.
- „Pomyśl, zanim cokolwiek opublikujesz”. Jeśli dziecko publikuje prywatne przemyślenia, zdjęcia oraz nagrania, może tym samym zachęcać internetowych trolli do dodawania negatywnych komentarzy. Pamiętajmy, że wszystko może zostać zachowane jako zrzut ekranu, może zostać pobrane na dysk komputera i powielane bez wiedzy dziecka (oraz jego rodziców).
- „Powiedz rodzicowi, nauczycielowi lub innemu zaufanemu dorosłemu, gdy czujesz się zaniepokojony daną sytuacją w Internecie”. Nauczenie dziecka tego, żeby otwarcie rozmawiało o swoich przyjemnych oraz przede wszystkim nieprzyjemnych doświadczeniach w sieci, daje szanse na zauważenie rozmów, komentarzy lub reakcji, które noszą znamiona zachowań cyberprzemocowych.
źródło: www.cyberprofilaktyka.pl
Warto zapoznać się z raportem “Internet dzieci” opracowanym m.in. przez Instytut Cyfrowego Obywatelstwa i firmę Polskie Badania Internetu (marzec 2025 r.) KLIK
